Sau Cách mạng tháng Tám, thơ ca Việt Nam bước sang một kỷ nguyên mới: tràn đầy ánh sáng, niềm tin và khí thế xây dựng cuộc sống. Trong dòng chảy ấy, Huy Cận – cây bút từng mang nặng nỗi buồn nhân thế – đã làm mới mình bằng những vần thơ ngợi ca lao động và thiên nhiên. Phân tích Đoàn thuyền đánh cá, người đọc như được đồng hành cùng đoàn thuyền căng buồm ra khơi, thấm đẫm trong không khí lao động hăng say và cảm nhận vẻ đẹp kỳ vĩ của biển cả, của con người Việt Nam làm chủ thiên nhiên trong buổi đầu hòa bình. Cùng vanmauhay.net khám phá mẫu phân tích dưới đây nhé.
Phân tích đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận
Huy Cận là một tên tuổi lớn của nền thơ Việt Nam hiện đại. Nếu trước cách mạng tháng Tám, thơ ông đậm nỗi sầu nhân thế (“Tràng giang”, “Ngậm ngùi”,…), thì sau cách mạng, thơ Huy Cận bừng lên ánh sáng của niềm tin yêu cuộc sống mới. “Đoàn thuyền đánh cá” (1958) chính là minh chứng tiêu biểu cho sự vận động ấy trong hồn thơ Huy Cận: từ buồn bã cô liêu chuyển sang phơi phới niềm tin, từ thế giới tĩnh tại sang thế giới hành động. Bài thơ không chỉ ca ngợi vẻ đẹp hùng tráng của thiên nhiên biển cả, mà còn ngợi ca sức mạnh phi thường, tinh thần lao động lạc quan của con người trong công cuộc xây dựng cuộc sống mới.
Bài thơ mở ra bằng một cảnh biển kỳ vĩ khi hoàng hôn buông xuống:
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.”
Hình ảnh mặt trời được so sánh với “hòn lửa” đỏ rực – một hình ảnh vừa tráng lệ, vừa lạ hóa cảnh vật. Ánh mặt trời lặn xuống mặt biển như châm thêm ngọn lửa hồng rực lên trên sóng nước. Phép so sánh mạnh mẽ ấy khiến cảnh hoàng hôn không còn êm đềm mà bừng sức sống, thiêng liêng như một lễ hội tiễn ngày. Hình ảnh “sóng đã cài then, đêm sập cửa” lại càng độc đáo: thiên nhiên như một mái nhà khổng lồ, mặt biển là cánh cửa lớn, sóng nước làm then cài, màn đêm sập xuống khép lại ngày dài. Trong không gian đó, con người – những ngư dân – bắt đầu công việc lao động của mình:
“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.”
Từ “lại” cho thấy công việc ra khơi là một nhịp điệu quen thuộc, lặp đi lặp lại hàng ngày, hòa vào nhịp sống tự nhiên của đất trời. Đặc biệt, hình ảnh “câu hát căng buồm” gợi liên tưởng rất đẹp: không chỉ có gió, mà tiếng hát của ngư dân cũng làm căng cánh buồm đoàn thuyền. Công việc nặng nhọc bỗng trở thành một bản hòa ca sôi nổi, tràn đầy sức sống.
Ngay từ khổ thơ đầu tiên, bài thơ đã thổi bừng lên cảm hứng lãng mạn và chủ nghĩa anh hùng ca ngợi con người lao động mới – những chủ nhân của thiên nhiên rộng lớn.
Sang những khổ tiếp theo, Huy Cận khéo léo đan xen giữa thiên nhiên biển cả trù phú và hình ảnh đoàn thuyền lao động khỏe khoắn:
“Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”
Hình ảnh những đoàn cá hiện lên lung linh trong sự ví von “cá thu như đoàn thoi”. Những con thoi ấy miệt mài “dệt biển” – một hình ảnh thật sinh động, kỳ diệu. Thiên nhiên và con người không tách biệt mà như đang hòa quyện vào nhau: biển dệt sáng, đoàn cá góp sức cùng người dệt lưới. Câu thơ “Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!” như một tiếng gọi tha thiết, một nhịp nối đầy trìu mến giữa con người và biển cả.
Nếu trước cách mạng, trong bài “Tràng giang”, Huy Cận từng viết:
“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều…”
để diễn tả nỗi buồn vắng vẻ, cô đơn của lòng người thì ở đây, qua “Đoàn thuyền đánh cá”, ta thấy một thế giới hoàn toàn khác: sôi động, chan chứa sức sống, ngập tràn tin yêu.
Hình ảnh con thuyền tiếp tục được đẩy lên thành biểu tượng:
“Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng.”
Con thuyền không còn nhỏ bé trước thiên nhiên mà đã vươn mình mạnh mẽ “lái gió”, “buồm trăng” – làm chủ không gian mênh mông. Trăng đã trở thành người bạn thân thiết của con thuyền, sóng biển không còn là hiểm nguy mà trở thành dòng chảy nâng bước hành trình lao động.
Từ sự chủ động, mạnh mẽ ấy, hình ảnh đoàn thuyền đánh cá được khắc họa như một đội quân ra trận:
“Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.”
Câu thơ gợi liên tưởng đến một thế trận săn cá được bày binh bố trận rất chuyên nghiệp. Hình ảnh ấy vừa hiện thực, vừa gợi chất hào hùng, cho thấy khí thế vững vàng, sự làm chủ biển khơi của con người lao động.
Thiên nhiên biển cả cũng hiện lên vô cùng giàu có, trù phú:
“Cá nhụ cá chim cùng cá đé
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe
Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông.”
Huy Cận đã vẽ nên một thế giới biển đêm lung linh, kỳ ảo với những loài cá quý hiếm. Hình ảnh “cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe” đầy sức sống, gợi một không gian vừa thực vừa mơ, nơi cá và trăng, biển và người, hòa nhịp vào nhau.
Đặc biệt, qua những câu thơ:
“Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.”
Huy Cận đã gửi gắm lòng biết ơn sâu sắc với thiên nhiên. Biển cả không chỉ cho con người những sản vật quý giá mà còn chở che, nuôi dưỡng, nâng đỡ cuộc đời họ. Biển – con người – cuộc đời trở thành một mối liên hệ thiêng liêng, bền chặt.
Bài thơ khép lại bằng hình ảnh bình minh rực rỡ:
“Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vảy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.”
Khung cảnh thiên nhiên và lao động rực rỡ niềm vui chiến thắng. Sau một đêm lao động miệt mài, thành quả là những “chùm cá nặng” lấp lánh vẩy bạc đuôi vàng. Niềm vui lao động, thành quả lao động tràn ngập trong ánh sáng bình minh, mở ra những ngày mới hứa hẹn nhiều hy vọng.
Kết thúc bài thơ:
“Câu hát căng buồm cùng gió khơi.”
Một lần nữa hình ảnh câu hát, tiếng hát lại vang lên, như nhấn mạnh sức mạnh tinh thần to lớn của người lao động, khẳng định niềm vui lao động bất tận.
Qua bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”, Huy Cận không chỉ dựng lên một bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ, tráng lệ mà còn khắc họa sinh động hình ảnh người lao động mới đầy khí thế, lạc quan, yêu đời. Nếu trong “Tràng giang” là nỗi cô đơn vô định thì trong “Đoàn thuyền đánh cá”, ta cảm nhận được hơi thở sôi động của một cuộc đời mới, một tâm hồn mới vững chãi, tin yêu.
Thành công của bài thơ còn nằm ở nghệ thuật xây dựng hình ảnh vừa mang tính hiện thực vừa giàu chất lãng mạn; ở sự vận dụng linh hoạt các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ; ở nhịp thơ 7 chữ giàu nhịp điệu, mạnh mẽ, khoẻ khoắn như chính nhịp thở của biển khơi, nhịp sống của con người.
“Đoàn thuyền đánh cá” thực sự là bản anh hùng ca ca ngợi lao động tập thể, vẻ đẹp thiên nhiên và tinh thần làm chủ đất trời của con người Việt Nam mới trong công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa.
Xem thêm:
