Xuân Diệu, nhà thơ của tình yêu và tuổi trẻ, đã mang đến cho thi đàn Việt Nam một giọng thơ mới mẻ, nồng nàn và tha thiết. Trong bài thơ Vội vàng, đặc biệt là 13 câu đầu, ông đã khắc họa một bức tranh thiên nhiên căng tràn nhựa sống cùng khát vọng mãnh liệt níu giữ những vẻ đẹp mong manh của cuộc đời. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết 13 câu đầu bài thơ Vội vàng, từ đó làm rõ những cảm xúc, tư tưởng và nghệ thuật đặc sắc trong thơ Xuân Diệu.
Phân tích 13 câu đầu bài thơ Vội vàng – Xuân Diệu
Trong dòng chảy thơ ca Việt Nam hiện đại, Xuân Diệu là ngôi sao sáng nhất của phong trào Thơ mới. Thơ ông là tiếng lòng của một tâm hồn trẻ trung, yêu đời, yêu sự sống đến cuồng nhiệt. Với ông, cuộc đời này là thiên đường trên mặt đất, là nơi đáng để con người tận hưởng, say mê. Nếu các nhà thơ cổ điển mơ ước cõi bất tử, tìm kiếm sự vĩnh hằng, thì Xuân Diệu chỉ tha thiết với cuộc đời trần thế, khao khát sống hết mình trong từng giây phút ngắn ngủi. Bài thơ Vội vàng là tác phẩm tiêu biểu cho hồn thơ ấy, đặc biệt 13 câu thơ đầu đã mở ra trước mắt người đọc một thế giới tràn đầy ánh sáng, hương sắc và tình yêu nồng nàn, đồng thời khắc họa rõ nét triết lý sống vội vàng, trân trọng từng khoảnh khắc mà thi nhân gửi gắm.
Mở đầu bài thơ, Xuân Diệu bày tỏ một ước muốn khác thường:
“Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất;
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi.”
Với điệp khúc “tôi muốn” được nhấn mạnh, nhà thơ không che giấu sự mãnh liệt trong khát vọng của mình. Ước muốn “tắt nắng”, “buộc gió” tưởng như phi lý và ngông cuồng, nhưng đằng sau sự phi lý ấy là nỗi niềm chân thành, da diết: Xuân Diệu yêu từng ánh nắng, từng làn gió của cuộc đời đến mức không cam lòng chứng kiến sự phôi phai, tan biến của chúng. Nắng mang màu sắc rực rỡ, gió mang hương thơm nồng nàn; cả hai là biểu tượng cho vẻ đẹp trần gian, và cũng là biểu tượng cho sự mong manh, tạm bợ. Khi bày tỏ ước muốn “tắt nắng” để giữ màu, “buộc gió” để níu hương, Xuân Diệu thực chất đang bày tỏ nỗi lo âu sâu sắc trước quy luật tàn phai bất biến của thời gian. Đây chính là một tuyên ngôn nghệ thuật: thơ ca phải là phương tiện để lưu giữ cái đẹp mong manh trước bạo lực của thời gian.
Nếu bốn câu thơ đầu tiên là tiếng nói trực tiếp từ trái tim yêu đời tha thiết, thì những câu thơ tiếp theo lại là lời ca ngợi cuộc sống đang trào dâng sức sống:
“Của ong bướm này đây tuần tháng mật;
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Này đây khúc tình si;
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi;
Mỗi buổi sớm thần Vui hằng gõ cửa;
Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần.”
Một bức tranh thiên nhiên hiện ra trước mắt người đọc với những đường nét tươi tắn, sống động, đầy sức quyến rũ. Thế giới của Xuân Diệu là thế giới của tình yêu, của mùa xuân, của ong bướm, hoa lá, ánh sáng và những khoảnh khắc hạnh phúc căng đầy.
Cụm từ “tuần tháng mật” là một sáng tạo giàu thi vị, mượn hình ảnh tuần trăng mật của đôi lứa yêu nhau để diễn tả mùa xuân – khoảng thời gian đẹp đẽ, ngọt ngào nhất trong năm. Cũng như tình yêu đôi lứa, mùa xuân chỉ kéo dài trong khoảnh khắc, rồi sẽ qua đi, để lại trong lòng người nỗi tiếc nuối khôn nguôi. Trong thế giới ấy, ong bướm không chỉ là những sinh vật nhỏ bé bay lượn giữa đất trời, mà còn là biểu tượng cho niềm vui sống, cho sự giao hòa của tình yêu và sự sống.
Sự sống trong thơ Xuân Diệu còn được diễn tả bằng hình ảnh của đồng nội xanh rì, của cành tơ phơ phất, gợi cảm giác tươi mới, mềm mại, tràn đầy nhựa sống. Cái nhìn của Xuân Diệu luôn đầy yêu thương, nâng niu, cảm nhận thiên nhiên bằng tất cả giác quan: bằng mắt để thấy màu xanh, bằng tay để cảm nhận sự mềm mại của cành tơ, bằng mũi để ngửi hương hoa, và hơn thế, bằng cả trái tim rạo rực yêu thương.
Điệp ngữ “này đây” liên tục được lặp lại như một tiếng reo vui, như sự chỉ trỏ trực tiếp, đưa người đọc đến sát gần từng hình ảnh, từng xúc cảm. Nhịp thơ trở nên gấp gáp, dồn dập, tạo cảm giác thi sĩ đang vội vàng gom góp tất cả vẻ đẹp của đời sống vào tầm mắt, như sợ chỉ trong phút chốc thôi, tất cả sẽ tan biến.
Xuân Diệu không chỉ dừng lại ở việc mô tả vẻ đẹp ngoại cảnh, ông còn nhân hóa thiên nhiên thành những thực thể biết yêu, biết rung động. “Khúc tình si” là khúc ca của tình yêu, của sự si mê say đắm, không chỉ có ở con người mà còn lan tỏa vào muôn loài, muôn vật. Đến cả ánh sáng cũng được nhân hóa thành “ánh sáng chớp hàng mi” – một hình ảnh vô cùng tinh tế, độc đáo, gợi liên tưởng đến ánh mắt long lanh của thiếu nữ đang thẹn thùng, e ấp trong tình yêu.
Hình ảnh “Mỗi buổi sớm thần Vui hằng gõ cửa” là một hình ảnh nhân hóa khác, cho thấy mỗi ngày mới đến với nhà thơ đều tràn đầy niềm vui sống, mỗi sáng thức dậy là một lần cuộc đời gõ cửa, mời gọi thi nhân hòa mình vào vũ trụ hân hoan.
Đỉnh cao của đoạn thơ là câu so sánh táo bạo:
“Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần.”
Ở đây, Xuân Diệu không ngần ngại cảm nhận mùa xuân bằng vị giác, bằng cảm giác xác thịt. “Ngon” là một từ gợi cảm, đánh thức giác quan, đem lại cảm giác khoái lạc, hạnh phúc. So sánh mùa xuân với “cặp môi gần” là một liên tưởng rất mới mẻ, táo bạo, thể hiện tư duy nghệ thuật hiện đại. Qua đó, ta thấy mùa xuân, tuổi trẻ, tình yêu – tất cả đều trở nên ngọt ngào, quyến rũ, tràn đầy nhục cảm trong cái nhìn của thi sĩ. Đây là một bước phá vỡ lớn trong thi ca Việt Nam truyền thống, vốn quen với những ẩn dụ cao xa, kín đáo. Xuân Diệu dám thẳng thắn, dám bộc lộ những cảm xúc chân thật nhất, sống động nhất của con người trước vẻ đẹp của cuộc sống.
Những câu thơ này không chỉ là sự ca ngợi thiên nhiên mà còn là một cách khẳng định quan niệm sống tích cực: hãy sống hết mình, hãy yêu say đắm, hãy tận hưởng từng giây phút, bởi mọi vẻ đẹp đều sẽ nhanh chóng tan biến dưới dòng chảy không ngừng của thời gian. Triết lý sống vội vàng của Xuân Diệu không phải là lối sống buông thả, phóng túng, mà là sự sống hết mình, cháy hết mình trong từng khoảnh khắc hiện tại, như một bông hoa bung nở trọn vẹn trước khi tàn phai.
Có thể thấy, nghệ thuật thơ của Xuân Diệu trong 13 câu đầu bài Vội vàng đạt đến trình độ điêu luyện: cách tổ chức câu thơ linh hoạt, điệp từ tạo nhịp điệu sôi nổi, hình ảnh giàu sức gợi cảm, liên tưởng phong phú, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các giác quan… Tất cả tạo nên một bản hòa ca rạo rực của sự sống, một bức tranh thiên nhiên tràn đầy nhựa sống nhưng cũng thấm đẫm nỗi buồn mong manh.
Đọc những câu thơ ấy, ta không khỏi liên tưởng đến những tiếng lòng đồng điệu trong thơ phương Tây, nơi các nhà thơ như Ronsard, Baudelaire cũng từng ca ngợi tuổi trẻ và vẻ đẹp trần thế, từng day dứt trước sự phôi pha của thời gian. Nhưng trong thơ Xuân Diệu, chất phương Đông và phương Tây hòa quyện, tạo nên một bản sắc rất riêng: vừa nồng nàn, đắm say, vừa ngọt ngào, tha thiết.
13 câu đầu bài thơ Vội vàng không chỉ là sự phác họa một bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp, mà còn là lời nhắn gửi đầy tâm huyết của một tâm hồn tha thiết yêu đời: hãy biết trân trọng từng giây phút sống, hãy biết tận hưởng từng vẻ đẹp nhỏ bé quanh ta, bởi cuộc đời này, tuổi trẻ này, hạnh phúc này – đều ngắn ngủi và mong manh vô cùng.
Xem thêm:
