Tràng giang của Huy Cận là một trong những bài thơ nổi bật của phong trào Thơ Mới, với những hình ảnh và cảm xúc phong phú, thể hiện tâm trạng con người trước cảnh vật thiên nhiên mênh mông. Trong bài giảng của thầy Chu Văn Sơn, chúng ta sẽ cùng khám phá những giá trị thẩm mỹ và triết lý sâu sắc của tác phẩm này, từ những câu thơ đầy chất thơ cho đến những ẩn dụ tượng trưng mang đậm nét tâm trạng của tác giả.
Thầy Chu Văn Sơn bình giảng Tràng giang
1. “Tràng giang” – Một bài thơ của cảm hứng không gian và nỗi sầu nhân thế
Chu Văn Sơn khẳng định:
“Trong ‘Tràng giang’, cảm hứng chủ đạo không phải là cảm hứng thời gian như thơ Đường mà là cảm hứng không gian.”
Không gian trong bài thơ được mở rộng từ mặt sông đến chân trời, từ cảnh vật đến cõi lòng. Bức tranh thiên nhiên hiện lên vừa hùng vĩ vừa hoang vắng, với:
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái nước song song”
Dòng sông “tràng giang” không chỉ là con sông vật lý mà là biểu tượng cho dòng đời, dòng thời gian, nơi con người nhỏ bé lặng lẽ trôi theo. Từng chi tiết – sóng, thuyền, nước, trời – đều gợi một nỗi buồn miên viễn. Theo Chu Văn Sơn, đó là thứ “buồn không tên” – một nỗi buồn mang tầm triết lý về thân phận và thời thế.
2. Thiên nhiên không gắn địa danh – một biểu tượng toàn vũ trụ
Chu Văn Sơn cho rằng, Huy Cận “đã đưa thiên nhiên thoát khỏi ràng buộc địa danh”. Không có tên sông cụ thể, không địa chỉ cụ thể, để mở ra một không gian tượng trưng cho tất cả những dòng chảy đời người. Vì thế, bài thơ mang tầm vóc “cảm thức vũ trụ” – nơi con người đối diện với nỗi cô đơn tận cùng:
“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều”
Thiên nhiên mênh mông mà vắng bóng người, âm thanh duy nhất là “tiếng chợ chiều” – một tàn dư của sự sống – như để nhấn mạnh sự lặng lẽ đến hoang vu.
3. Tâm thế hiện đại trong hình thức cổ điển
Một điểm đặc sắc được Chu Văn Sơn nhấn mạnh là: Huy Cận mượn hình thức Đường thi để gửi gắm một tâm hồn rất hiện đại.
“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả
Củi một cành khô lạc mấy dòng”
Hai câu kết là điển hình cho sự kết hợp giữa cổ điển – về hình thức (đối xứng, chắt lọc) và hiện đại – về nội dung (cô đơn, tách biệt, hiện sinh). “Củi một cành khô” – một hình ảnh tầm thường mà hóa biểu tượng – là sáng tạo mà Chu Văn Sơn đánh giá rất cao. Ông cho rằng:
“Đây là một hình ảnh bất ngờ, mới lạ mà gợi cảm sâu sắc. Củi khô – đó là phận người cô độc giữa dòng chảy thời gian, không thể định hướng, không nơi tựa nương.”
4. Thơ của triết lý thầm lặng
Chu Văn Sơn từng nói rằng, đọc “Tràng giang” là “đọc một bản kinh buồn của hồn người”. Không ai khóc, không ai than, nhưng cái buồn lặng lẽ thấm dần qua từng hình ảnh, từng lớp sóng. Bài thơ thể hiện một triết lý sống nhân sinh thầm kín – nơi con người cảm thấy lẻ loi trong một vũ trụ quá mênh mông.
Kết luận của Chu Văn Sơn:
“Tràng giang là một bài thơ đẹp đến lạ kỳ. Nó giống như một cánh đồng buồn mùa thu không ai cày xới mà lại khiến người ta day dứt mãi.”
Xem thêm:
