Thơ ca từ lâu đã là mảnh đất màu mỡ nuôi dưỡng tâm hồn con người, là tiếng nói sâu thẳm nhất của cảm xúc. Trong lí luận văn học, thơ không chỉ được nhìn nhận như một thể loại nghệ thuật riêng biệt mà còn được phân tích về nguồn gốc, đối tượng phản ánh và những đặc trưng thẩm mỹ độc đáo. Hiểu được kiến thức lí luận văn học về thơ chính là bước đầu để khám phá chiều sâu tinh thần của nghệ thuật, cũng như nắm bắt được những giá trị vĩnh hằng mà thơ ca mang đến cho đời sống.
Kiến thức Lí Luận văn học về thơ
Nguồn gốc của thơ
Thơ ca được nảy sinh từ chính hiện thực cuộc sống. Vẻ đẹp trong thơ phải mang trong nó dấu vết của cái đẹp từ đời thực. Cuộc đời là điểm khởi đầu – là nguồn đề tài vô tận, khơi gợi những cảm xúc phong phú cho thi nhân, đồng thời cũng là đích đến cuối cùng mà thơ ca nghệ thuật hướng tới.
Thơ luôn vận động, phát triển trong mối liên hệ mật thiết và tự nhiên với đời sống xã hội. Những tác phẩm nghệ thuật có giá trị bền vững xưa nay đều bén rễ sâu trong thực tiễn thời đại của mình. Chỉ khi thể hiện những vấn đề, những rung cảm mà con người vẫn hằng thao thức, thơ mới có ý nghĩa thẩm mỹ và thực sự chinh phục được trái tim người đọc.
Ngược lại, nếu thơ xa rời hiện thực, lánh mình khỏi đời sống, thì nó sẽ mất đi sức sống mãnh liệt vốn có, tự đánh mất sứ mệnh cao quý của nghệ thuật: nghệ thuật vì con người.
Đối tượng của thơ
Đối tượng chính của thơ ca là thế giới nội tâm phong phú của con người: những rung động sâu sắc, những suy tư, trăn trở không ngừng. Mọi cảm xúc chân thành, mọi khắc khoải từ trái tim đều có thể trở thành đề tài cho thơ.
Cái đẹp của thơ không nằm ở sự phô diễn sự kiện, mà trước hết toát lên từ chiều sâu tư tưởng, từ sự chân thành trong tình cảm mà tác phẩm chứa đựng. Nếu không có đời sống làm chất liệu, thơ sẽ đánh mất cả nội dung lẫn giá trị đích thực của nó.
Những sự việc, hiện tượng của đời sống chỉ thực sự bước vào thơ khi chúng đã thấm đẫm tâm hồn người nghệ sĩ, đã được thanh lọc qua cảm xúc và trí tuệ cá nhân. Thơ không đơn thuần là sự sao chép máy móc thực tại, mà là cuộc đời được tái hiện qua lăng kính giàu cảm xúc của thi nhân.
Nếu không mang trong mình tư tưởng, tình cảm, thơ ca sẽ chỉ còn là những ngôn từ rỗng tuếch, nhàm chán, một thứ kỹ thuật vụng về không thể lay động người đọc.
Đặc trưng của thơ
Thơ là tiếng nói chân thành của cảm xúc. Nếu thiếu đi sự xúc động mãnh liệt, nhà thơ sẽ chỉ tạo ra những vần thơ khô cứng, những dòng chữ vô hồn trải dài trên trang giấy. Như Ngô Thì Nhậm từng nói: người thi sĩ phải “xúc động hồn thơ cho ngọn bút có thần”, và Xuân Diệu cũng khẳng định: “Thơ hay, lời thơ chín đỏ trong cảm xúc”.
Văn học phản ánh đời sống con người, nhưng với thơ ca, cuộc sống không chỉ là hiện thực xã hội khách quan mà còn là thế giới tâm hồn thăm thẳm của nhà thơ. Thơ chính là “người thư ký trung thành của những trái tim” như Đuybralay từng khẳng định.
Đối với thi nhân, mỗi bài thơ là một phương tiện để giải bày cảm xúc, chuyển tải tư tưởng. Chỉ có cảm xúc chân thành, sâu sắc mới có thể làm nên những vần thơ sống động, thăng hoa. Và chỉ có cảm xúc mãnh liệt mới đủ sức đánh thức, ám ảnh trái tim người đọc qua thời gian.
Xem thêm:
