Nhận định về quá trình sáng tác văn học của Nam Cao
Nam Cao – cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại – không chỉ để lại những tác phẩm thấm đẫm giá trị hiện thực và nhân đạo, mà còn bày tỏ nhiều quan điểm sâu sắc về quá trình sáng tác. Những nhận định về quá trình sáng tác văn học của Nam Cao, trách nhiệm với hiện thực cuộc sống và yêu cầu đối với văn chương đã trở thành kim chỉ nam cho nhiều thế hệ cầm bút. Hãy cùng vanmauhay.net khám phá những tư tưởng nghệ thuật sâu sắc ấy để hiểu thêm về một tâm hồn luôn đau đáu với con người và cuộc đời.
1. “Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, biết khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những cái gì chưa có.”
- “người thợ khéo tay làm theo kiểu mẫu”: người sáng tác một cách máy móc, khuôn sáo, thiếu sáng tạo cá nhân.
- “biết đào sâu, biết tìm tòi, biết khơi những nguồn chưa ai khơi”: đòi hỏi nhà văn phải không ngừng sáng tạo, khám phá những khía cạnh mới mẻ, sâu sắc của cuộc sống và con người.
➡ Phân tích:
Nam Cao đề cao tính sáng tạo cá nhân trong lao động nghệ thuật. Nhà văn chân chính phải không ngừng suy tư, khám phá, từ những điều bình dị nhất trong đời sống cũng phải đào sâu để phát hiện ra vẻ đẹp ẩn giấu. Văn học thực sự chỉ tồn tại khi nó không lặp lại, không rập khuôn, mà không ngừng đổi mới từ tư duy, cảm xúc đến cách thể hiện.
Áp dụng:
Dùng khi nhận xét về phong cách sáng tạo của nhà văn, hoặc khi khẳng định vai trò sáng tạo trong lao động nghệ thuật.
Ý thức rằng văn học “chỉ dung nạp những người biết đào sâu, tìm tòi” (Nam Cao), (tác giả) không ngừng dấn thân vào từng ngóc ngách nhỏ bé nhất của đời sống, để từ đó tạo nên những tác phẩm mới lạ, giàu giá trị khám phá và cảm xúc chân thành.
2. “Tôi không muốn văn chương chỉ là một trò chơi vô bổ, mà nó phải là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực để tố cáo và thay đổi cái xã hội đầy bất công này.”
- “khí giới thanh cao và đắc lực”: văn học không chỉ để giải trí mà phải là vũ khí chiến đấu cho lẽ phải, công bằng, nhân đạo.
- “tố cáo và thay đổi cái xã hội đầy bất công này”: nhiệm vụ xã hội của văn chương là phê phán, phản ánh những tiêu cực, đồng thời góp phần thức tỉnh con người.
➡ Phân tích:
Với Nam Cao, nghệ thuật không được tách rời khỏi đời sống xã hội. Văn chương phải góp phần thức tỉnh lương tâm con người, chống lại sự bất công và đòi hỏi một xã hội tốt đẹp hơn. Chính vì thế, ông lựa chọn viết về những con người nghèo khổ, thấp bé, chịu nhiều thiệt thòi, để tiếng nói văn chương trở thành tiếng nói đanh thép bảo vệ quyền sống của con người.
Áp dụng:
Sử dụng khi phân tích vai trò phê phán của văn học hiện thực, hoặc những tác phẩm có giá trị đấu tranh mạnh mẽ.
Quan niệm rằng “văn chương phải là một khí giới thanh cao và đắc lực” (Nam Cao), (nhà văn) đã lấy từng trang văn để soi chiếu vào những bất công xã hội, buộc người đọc không thể làm ngơ trước nỗi đau của con người, cũng như thôi thúc họ hành động để thay đổi cuộc đời.
3. “Nhà văn phải sống đã rồi mới viết.”
- “sống đã rồi mới viết”: trải nghiệm thực tế, thấu hiểu sâu sắc cuộc đời mới có thể sáng tác được những tác phẩm chân thực và rung động lòng người.
➡ Nhận định khẳng định điều kiện tiên quyết cho sáng tác: Nhà văn không thể chỉ ngồi tưởng tượng trong phòng kín; muốn có những trang văn hay phải sống cùng, đau cùng, vui buồn cùng với con người thật ngoài đời.
Áp dụng: Khi bình luận về nguồn cảm hứng, nguyên liệu của văn chương hoặc yêu cầu đối với người cầm bút.
Ý thức sâu sắc rằng “nhà văn phải sống đã rồi mới viết” (Nam Cao), (tác giả) không né tránh thực tại mà dấn thân vào đời sống, để từ đó cho ra đời những tác phẩm đẫm mồ hôi, nước mắt và hơi thở của cuộc đời.
4. “Nỗi đau đớn và những cảnh ngộ éo le sẽ gợi cho ta lòng thương và hành động.”
- “nỗi đau đớn và những cảnh ngộ éo le”: những bất hạnh, trớ trêu trong cuộc sống mà con người phải gánh chịu.
- “gợi cho ta lòng thương và hành động”: từ sự cảm thông, người ta sẽ có động lực để thay đổi, đấu tranh cho cái tốt đẹp hơn.
⇒ Nhận định nhấn mạnh vai trò cảm hóa của văn học: Văn học không chỉ phản ánh hiện thực mà còn khơi dậy lòng nhân ái, thôi thúc con người hành động vì công bằng và nhân đạo.
Áp dụng: Khi phân tích giá trị nhân đạo của tác phẩm hoặc bàn về vai trò của văn chương đối với cuộc sống.
Thấm thía rằng “nỗi đau đớn và những cảnh ngộ éo le sẽ gợi cho ta lòng thương và hành động” (Nam Cao), (nhà văn) đã khiến từng trang viết lay động lòng người, gieo vào lòng người đọc những mầm thiện lành và ý chí thay đổi cuộc sống.
5. “Một nhà văn chân chính phải là người thư kí trung thành của thời đại.”
- “thư kí trung thành của thời đại”: người ghi chép, phản ánh trung thực hiện thực xã hội đang sống, không xuyên tạc, không che giấu sự thật.
- Ý nghĩa: Nam Cao nhấn mạnh vai trò và trách nhiệm xã hội to lớn của nhà văn: phải ghi lại một cách chân thực những vui buồn, ánh sáng và bóng tối của thời đại, là tiếng nói cho những con người bị lãng quên.
⇒ Nhận định khẳng định bản chất của văn học chân chính: nhà văn phải có cái nhìn khách quan, trung thực với hiện thực, không bóp méo sự thật để chạy theo những mục tiêu thấp hèn.
Áp dụng: Khi phân tích về nhiệm vụ, sứ mệnh của nhà văn; đặc biệt trong văn học hiện thực phê phán.
Trung thành với vai trò “người thư kí trung thành của thời đại” (Nam Cao), (tác giả) đã tái hiện bức tranh chân thực về xã hội đầy bất công, đồng thời cất lên tiếng nói đau đáu vì những kiếp người nhỏ bé, bất hạnh.
Xem thêm:
